ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΑ - ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

Διάκριση των επαγγελμάτων πνευματικών – χειρωνακτικών : μια μορφή κοινωνικού ρατσισμού

 

Υπήρχε και υπάρχει αυτή η λαθεμένη αντίληψη : να διακρίνουμε τα επαγγέλματα σε ανώτερα και κατώτερα, ευγενή και ταπεινά, σε χειρωνακτικά και πνευματικά, προσοδοφόρα και μη. [1]

Πρόκειται για ένα είδος κοινωνικής προκατάληψης, που είναι εθνικά επιζήμια. Οι άνθρωποι δεν πρέπει ν αξιολογούνται τόσο από το επάγγελμα που ασκούν, όσο από τον τρόπο που το ασκούν. Για τούτο η περιφρόνηση προς ορισμένα επαγγέλματα και η υπερτίμηση άλλων, οδηγεί κατευθείαν στην κοινωνική διαίρεση, είναι αντικοινωνική και αντιανθρωπιστική.

Όλα τα επαγγέλματα έχουν την ίδια αξία, για το λόγο ακριβώς ότι όλα είναι απαραίτητα για τη λειτουργία της κοινωνικής μηχανής. Όλα τα επαγγέλματα έχουν την ίδια αξία. Ηθική αξία έχει κάθε τέχνη και κάθε επάγγελμα, γιατί το σημαντικό για την κοινωνία είναι να δουλεύει κανείς και να συμβάλλει με τη δουλειά του στη ζωή του συνόλου.

Το επάγγελμα δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι μέσο που έρχεται να υπηρετήσει αντικειμενικούς σκοπούς και την κοινωνική σκοπιμότητα. ( « το επάγγελμα δεν κάνει τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος το επάγγελμα » ). Καλό ή κακό κρίνεται ένα επάγγελμα μόνο από τον τρόπο που το ασκούμε. Το επάγγελμα, λοιπόν, είναι ένας μεγάλος « παιδαγωγός » για τον άνθρωπο.

Η εργασία διακρίνεται, κυρίως, σε πνευματική και χειρωνακτική. Πρόκειται, βέβαια, για μια συμβατική διάκριση, διότι ο άνθρωπος αποτελεί ενιαία οντότητα, ενότητα πνεύματος και σώματος. Όταν, όμως, υπερέχει η σωματική δύναμη, η εργασία χαρακτηρίζεται χειρωνακτική ή σωματική, ενώ, όταν υπερέχει η πνευματική δύναμη, η εργασία αποκαλείται πνευματική ή επιστημονική. Αναμφίβολα, για την πρόοδο των κοινωνιών απαιτούνται εξίσου οι δύο μορφές

εργασίας. Σήμερα, όμως, δεν υφίσταται ισοτιμία εργασιών, όπως πιστοποιούν τα ακόλουθα:

Πνευματική: θεωρείται «ανώτερη» και προσδίδει κύρος, αίγλη, γόητρο, κοινωνική καταξίωση.

Τα έργα της κρίνονται ευεργετικά για την ανθρωπότητα ( λ.χ. επιτεύγματα ιατρικής ), οπότε οι νέοι επιθυμούν να μυηθούν στην επιστημονική γνώση και να εξερευνήσουν τις δυνατότητες της.

Η αξία της υπερτονίζεται από τους γονείς, τα σχολεία και τα ΜΜΕ.

Συνδέεται με καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Απαιτεί λιγότερη κούραση.

Αποφέρει καλύτερες οικονομικές απολαβές.

Παρέχει αρκετούς τομείς απασχόλησης : δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας.

Συνταιριάζει το επάγγελμα με το λειτούργημα.

Πανεπιστημιακή μανία: Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή των νέων προς τις ανώτερες κι ανώτατες σχολές της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, παρόλο που κάθε χρόνο οι δύο στους τρεις υποψηφίους είναι καταδικασμένοι σ’ αποτυχία. Πρόκειται για μια ανεξήγητη στροφή, καθόσον και ο μύθος του Πανεπιστημίου, τα τελευταία χρόνια, έχει απομυθοποιηθεί: ολόκληρες «στρατιές» επιστημόνων σήμερα, ένα ολόκληρο επιστημονικό «προλεταριάτο» είναι αναγκασμένο να υποαπασχολείται ή να ετεροαπασχολείται. Ούτε, λοιπόν, και το Πανεπιστήμιο σ’ εξασφαλίζει επαγγελματικά – τουλάχιστο όχι σ’ όλες τις περιπτώσεις.

Έτσι, οι νέοι υπόκεινται σε μια ψυχοφθόρα διαδικασία και οικονομικές θυσίες ( φροντιστήρια, προετοιμασία ) οι γονείς τους, που, σε αρκετές περιπτώσεις, τους «προικίζει» με ψυχολογικά κατάλοιπα, και, το χειρότερο, μετά την αποτυχία τους, δεν είναι τίποτα περισσότερο από έναν ανειδίκευτο εργάτη.

Οι αιτίες αυτής της στροφής των νέων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ίσως είναι το κοινωνικό γόητρο και, σίγουρα, η κακή επαγγελματική μας εκπαίδευση.

 

Χειρωνακτική: Θεωρείται «κατώτερη» κι αντιμετωπίζεται ρατσιστικά.

Τα έργα της υποτιμούνται συγκριτικά με τα παραγόμενα από την πνευματική εργασία.

Δεν προτιμάται από την οικογένεια και την εκπαίδευση, ούτε προβάλλεται στα ΜΜΕ.

Τελείται σε δύσκολες εργασιακές συνθήκες : ανθυγιεινό περιβάλλον, μεγάλος βαθμός επικινδυνότητας ( κίνδυνοι ατυχημάτων ). Είναι περισσότερο κουραστική εργασία ( απαιτεί μυϊκή δύναμη ).

Συνήθως αμείβεται χαμηλότερα.

Η ανεργία αποτελεί απειλή ( αυτοματισμός, τεχνολογία ).

Επισήμανση: Είναι γνωστό ότι στην εποχή μας τα περισσότερα επαγγέλματα δεν είναι αμιγώς πνευματικά ή χειρωνακτικά, αλλά μεικτά, διότι με την εισαγωγή της μηχανής στην παραγωγική διαδικασία τα περισσότερα ανθρώπινα έργα εκτελούνται με παράλληλη καταβολή πνευματικής και χειρωνακτικής προσπάθειας.

Πάντως και οι δύο μορφές εργασίας είναι το ίδιο σημαντικές, ενώ για την παραγωγή έργου κρίνονται το ίδιο απαραίτητες, καθώς υπάρχει άρρηκτη σχέση μεταξύ τους. Εξάλλου, όλα τα επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού στηρίζονται στο συνδυασμό πνεύματος και χειρωνακτικής εργασίας. Λόγου χάρη, το όραμα του Ικτίνου και του Καλλικράτη θα έπαιρνε σάρκα κι οστά, θα γινόταν ο θαυμαστός Παρθενώνας, αν δεν υπήρχαν εργάτες για να το υλοποιήσουν ; Επομένως, καλό θα ήταν να αντιμετωπίζουμε με πνεύμα ισοτιμίας τις δύο μορφές εργασίας και να θυμόμαστε ότι ο άνθρωπος είναι ύπαρξη δισυπόστατη, υλική και ψυχοπνευματική, ανακαλώντας στη μνήμη μας τη νουθεσία του Βενιζέλου προς τους νέους: « Να αντιδράσετε με όλη σας την ψυχή κατά της απαρχαιωμένης και ταυτόχρονα καταστρεπτικής αντίληψης ότι ευγενές επάγγελμα είναι εκείνο μόνο στο οποίο ο νους διευθύνει τη γραφίδα και τη σμίλη ή το διαβήτη ή τα άλλα εκείνα όργανα τα οποία δεν απαιτούν την καταβολή της μυϊκής δύναμης.

 

---